KORONAVİRÜS (Covid 19) ÇOCUKLARDA KALBİ NASIL ETKİLER?
Covid 19 enfeksiyonu çocuklarda genellikle erişkinlerden daha hafif seyir gösterir. Çevremizde virüse yakalandıkları halde hafif şikayeti olan veya şikayeti olmayan çocuklar görmüşüzdür. Bununla birlikte, Covid 19 enfeksiyonu nedeniyle hastaneye yatan hatta nadiren ölen çocukları da duymuşuzdur. Gözlemlerimiz kronik hastalığı olanlarda virüs enfeksiyonunun daha ağır seyrettiği yönündedir. Koronavirüse yakalanmadan önce kalp hastalığı olan çocukların bir kısmında Covid 19 enfeksiyonunun daha ağır geçmesi olasıdır.
Covid 19 sağlıklı çocukların kalbini de etkileyebilir. Covid 19’un yol açabileceği kalp hastalıkları: Kalp kası iltihabı (miyokardit) ve birçok organı tutabilen iltihabi durumla karakterize MIS-C’dir. Miyokardit tek başına görülebileceği gibi MIS-C’nin kalp tutulumuyla birliktelik de gösterebilir. Her iki hastalık da Covid 19 enfeksiyonu geçiren çocukların küçük bir kısmında enfeksiyondan birkaç hafta sonra ortaya çıkar.
Miyokarditin Belirtileri Nelerdir?
Miyokardit nedenleri arasında koronavirüs ve diğer virüsler, iltihaplı hastalıklar ve bazı ilaçlar sayılabilir. Covid 19’un vücuda girişinden 1-3 hafta sonra miyokardit gelişebilir. Hastalık virüsün kalp kasına direkt etkisinden kaynaklanabileceği gibi oluşturduğu bağışıklık sistemi yanıtı yoluyla dolaylı etkisinden de kaynaklanabilir. Belirtisiz Covid 19 enfeksiyonu geçirenlerde de görülebilir. Hafif miyokarditte ateş ve göğüs ağrısı olabilir. Bazen herhangi bir belirti gözlenmez. Belirtisi olmayan hastalarda bile kalp hızının genellikle normalden fazla olduğu tespit edilir. Kalple ilgili şikayeti olmayan hastalar doktor muayenesinde kalp hızında artış (taşikardi) saptanması, bazı elektrokardiyografi (EKG) bulgularının olması ve kan değerlerinden bazılarında yükseklik tespit edilmesi üzerine yönlendirildikleri çocuk kardiyolojisi polikliniklerinde tanı alırlar. Daha ciddi miyokardit durumunda görülebilecek belirtiler ise ateş, göğüs ağrısı, çarpıntı, çabuk yorulma, nefes darlığı, ödem ve kalp yetersizliğidir. Bu hastalar daha kolay tanı alırlar ve genellikle hastaneye yatırılarak tedavi edilirler.
MIS-C Nedir? Belirtileri Nelerdir?
Hastalık adını Türkçeye “çocuklarda gözlenen, birden çok organı tutabilen iltihabi durum” olarak çevrilebilecek İngilizce ifadenin baş harflerinden almıştır (Multisystem Inflammatory Syndrome in Children). Tipik olarak Covid 19 enfeksiyonundan 3-6 hafta sonra ortaya çıkar. Belirtisiz Covid 19 enfeksiyonu geçirenlerde de görülebilir. Genellikle 6 yaşından büyük çocuklarda ve genç erişkinlerde gözlenir. Hastalık ortaya çıktığında vücutta virüs bulunmaz. Sadece daha önce Covid 19 enfeksiyonunun geçirildiğini gösteren testlerde pozitiflik saptanır. Bu hastalığın bütün organlarda görülebilen damar duvarı iltihabı ve Covid 19 tarafından aşırı uyarılmış bağışıklık yanıtından kaynaklandığı düşünülmektedir. Bulguları, uzun yıllardır bilinen Kawasaki hastalığına benzediği için MIS-C başlangıçta Kawasaki benzeri hastalık olarak adlandırılmıştır.
MIS-C hastalığında deri, göz, kemik iliği, kalp, böbrek, akciğer, beyin, mide ve bağırsaklar etkilenebilir. Bu organlardan en az ikisinin etkilenmesi beklenir. Tutulan organlarla ilişkili kan değerlerinde ve yaygın iltihap göstergesi olan kan değerlerinde anormallikler gözlenir. MIS-C teşhisi koyabilmek için çocuğun birkaç hafta önce Covid 19 enfeksiyonu geçirdiği kanıtlanmış olmalıdır. Hastalığın belirtileri tutulan organa göre değişiklik gösterir. Hastaların çoğunda birkaç gün süren yüksek ateş vardır. Beraberinde halsizlik, uykuya meyil, düşkün görünüm, şiddetli karın ağrısı, kusma, ishal, gözlerde kızarıklık, ciltte döküntü, ağız içinde lezyonlar, el-ayak parmaklarında kızarıklık ve soyulma, nefes almada zorluk, kas ağrısı, boğaz ağrısı ve baş ağrısı görülebilir. MIS-C’ de kalp tutulumu olmak zorunda değildir. Tutulum olursa miyokardit, kalp kapağı, kalp zarı ve kalbi besleyen koroner damarların iltihabıyla kendini gösterebilir. Kalp tutulumu olduğunda göğüs ağrısı, çarpıntı, çabuk yorulma, nefes darlığı, ödem, kalp yetersizliği, kan basıncında düşüklük, şok tablosu ve nadiren ölüm gözlenebilir. Bu belirtilerin olmaması kalp tutulumunun olmadığı anlamına gelmez. Bu yüzden MIS-C ön tanısı alan bütün hastalar çocuk kardiyolojisi uzmanlarınca kalp tutulumu açısından değerlendirilmelidir. MIS-C tanısı konulan çocuklar hastaneye yatırılarak tedavi edilirler. Yoğun bakım ünitesinde izlenmeleri de gerekebilir.
Bahsi Geçen Hastalıklardan Nasıl Korunabiliriz?
Bu hastalıklar Covid 19 enfeksiyonu sonrası geliştiklerinden bizi Covid 19’dan koruyan maske, mesafe, temizlik ve aşılanma gibi önlemler miyokardit ve MIS-C’ den korunmada da yararlı olabilir. Bu önlemlerin en önemlisi Covid 19 aşısıdır. Bazı ülkeler aşıyı 12 yaş üstündeki çocuklara uygulamaya hazırlanmaktadır. Önümüzdeki dönemlerde ülkemizde de 12 yaş üstü çocuklara uygulanmaya başlanacağını düşünmekteyiz. O gün geldiğinde çocukların aşılanması yararlı olacaktır.
Koronavirüse Yakalanmadan Önce Kalp Hastalığı Olan Çocuklarda Covid 19 Enfeksiyonu Tehlikeli midir?
Koronavirüse yakalanmadan önce kalp hastalığı olan çocuklarda enfeksiyonun daha ciddi seyretmesi olasıdır. Kalp yetersizliği, akciğer damar basıncında yükseklik ve morarmayla seyreden kalp hastalığı olan çocukların risk altında olduğu söylenebilir. Kalp nakli yapılan hastalar ile kalp hastalığına eşlik eden başka kronik hastalığı olanlarda da enfeksiyon ağır seyredebilir. Bu sayılan durumlara sahip oldukları halde çocukların enfeksiyonu hafif atlatmaları da olasıdır.
Yazıyı sonlandırırken önemli bir noktaya vurgu yapmak istiyorum. Koronavirüsler uzun yıllardır bilinen enfeksiyon ajanı olmalarına rağmen yeni ortaya çıkan Covid 19 türüyle ilgili bilgilerimiz bu yazının yazıldığı 2021 yılı Haziran ayı itibari ile 1.5 yıllık geçmişe sahiptir. Zaman geçtikçe virüsle ilgili bilgiler ve tedavi yaklaşımları değişebilmektedir. Bu yazıdaki bilgilerden bu durum dikkate alınarak yararlanılmalıdır.
