ANNE VE BABALARIN ÇOCUKLARDA ATEŞLE İLGİLİ BİLMESİ GEREKENLER NELERDİR?

Ateş, vücut sıcaklığının normalin üzerine çıkması durumudur. Vücutta bir şeylerin ters gittiğini göstermesi ve bizi önlem almaya sevk etmesi açısından yararlı bir belirtidir. Bağışıklık sistemi hücrelerinden hastalıkla mücadele sırasında salınan sitokin dediğimiz maddeler beynimizdeki vücut sıcaklığını düzenleyen merkezi etkiler ve ateşe neden olur. Çocuklarda ateşli hastalıklar sık görülür.

Ateş Sınırı Kaç Derecedir?

Vücut sıcaklığımız gün içinde değişkenlik gösterir. Akşam saatlerinde biraz daha fazladır. Ateş koltuk altından, alından, kulaktan, ağızdan ve makattan ölçülebilir. En güveniliri makattan ölçüm olmasına rağmen daha çok kulaktan, alından ve koltuk altından ateş ölçümü yapılır. Ölçüm yapılan yere göre de vücut sıcaklığı değişebilmektedir. Koltuk altından ve ağızdan 37.5 ⁰C;  kulak, alın ve makattan 38 ⁰C üzerindeki değerler ateş olarak kabul edilir.

Çocuklarda Ateş Nedenleri Nelerdir?

Ateş genellikle bir enfeksiyon hastalığından kaynaklanır. Üst solunum yolu enfeksiyonu, orta kulak iltihabı, sinüzit, zatürre, idrar yolu enfeksiyonu, mikrobik ishal, menenjit, bakteriyemi (bakterilerin kanda çoğalması) gibi enfeksiyon hastalıkları ateşe yol açabilir. Aşılar, ilaçlar, ciddi su kaybı, romatizmal hastalıklar ve kanserler de çocuklarda ateş nedeni olabilmektedir. Yaşamın ilk birkaç ayında ortam sıcaklığının yüksek olmasının bebeklerin vücut sıcaklığının yükselmesine yol açabileceği de akılda tutulmalıdır. Kapsamlı bilimsel araştırmalar diş çıkarmanın ateşe yol açmadığını ileri sürmektedirler.

Ateşli Çocuklarda Hangi Belirtiler Görülür?

Çocuklarda ateşe bağlı iştahsızlık, halsizlik, yanaklarda kızarıklık, baş ağrısı, uykuya meyil veya huzursuzluk, ağlama, bulantı ve kusma, üşüme ve titreme, el ve ayaklarda soğukluk gibi belirtiler gözlenebilir. Bunların bazıları ateşe yol açan hastalıktan da kaynaklanabilir. Ayrıca çocuğun hastalığına bağlı olarak değişebilmekle birlikte öksürük, burun akıntısı, balgam, vücutta döküntü, ağrı, eklemlerde şişlik, ishal, idrar yaparken yanma, nöbet geçirme gibi yakınmalardan bazıları da gözlenebilir.

Aileden yatkınlığı olan 6 ay – 6 yaş arasındaki bazı çocuklar solunum yolu enfeksiyonu, orta kulak iltihabı gibi çeşitli enfeksiyonlarla ilişkili ateşten dolayı ateşli havale geçirebilirler. Aileleri oldukça endişelendiren ve tekrarlayabilen bu durum aslında altı yaşından sonra görülmeyen selim bir tablodur. Ateşli havale genellikle vücut sıcaklığının yükselmesi sırasında görülür ve ortaya çıkması için ateşin çok yüksek olması şart değildir. Ateşli havale selim bir durum olmasına rağmen, ateş ve havale geçirme menenjit gibi ciddi enfeksiyonlarda da görülebildiğinden, ateşli havale geçiren her çocuk doktor tarafından değerlendirilmeli ve teşhis kesinleştirilmelidir.

Çocuğumun Ateşi Var, Ne Yapmalıyım?

Öncelikle çocuğun kıyafetleri inceltilmeli, yüksekse ortam sıcaklığı düşürülmeli ve istirahat etmesi sağlanmalıdır. Bağışıklık sistemi hastalığı yenmedikçe ateş düşürülse de tekrar yükselir. Hastalığın iyileşmesi için bazen çeşitli ilaç tedavileri gerekebilir. Ateş düşürücü ilaçlar çocuğun hastalığını tedavi eden ilaçlar değil, onun rahatlamasını sağlayan ilaçlardır. Ateş çocuğu rahatsız edecek düzeyde ise uygun dozda ateş düşürücü ilaç kullanılmalıdır. Kronik hastalığı olanlar (kalp, akciğer vb.) ile ateşli havale geçirme öyküsü olan çocukların ateşi rahatsız edici düzeyde olmasa da düşürülebilir. Üç aylıktan küçük çocuklar önce muayene edilmeli doktor tarafından önerilmedikçe ateş düşürücü ilaç verilmemelidir.

Ateşi olan çocukta yan etkileri daha az olduğundan öncelikle parasetamol içeren ateş düşürücüler (calpol, parol, minoset vb.) tercih edilmelidir. Parasetamol 4 saatten sık olmamak kaydıyla günde 4 kez (her seferinde kg başına 10-15 mg dozunda) kullanılabilir. Dirençli ateş durumlarında, ibuprofen içeren ateş düşürücüler (ibufen, pedifen, dolven vb.) günde en fazla 4 kez (her seferinde kg başına 5-10 mg dozunda) verilebilir. Ateş kontrol altına alınabildiği sürece tek çeşit ateş düşürücü verilmeli, dönüşümlü kullanılmamalıdır. Doktorunuz önermedikçe çocuğa aspirin veya metamizol içeren ateş düşürücüler (novalgin, geralgine, adepiron vb.) verilmemelidir. Düşürülmeden önce ateşin ölçülmesi ve sorulduğunda doktora söylenmesi hastalığın ayırıcı tanısı açısından önemlidir.

Çocuğun ateş düşürücü ilacı tolere edemediği veya ilaçların yeterli rahatlama sağlamadığı durumlarda ılık su ile duş aldırılabilir. Suyun sıcaklığı çocuğu titretmeyecek şekilde ayarlanmalıdır. Titreme ateşi daha da artırabilir. Duşu kabul etmeyen çocukların ateşi boyun, koltuk altı, kasık ve alınlarına yerleştirilen, ılık su emdirilmiş ve ısındıkça değiştirilen bezler yardımıyla düşürülebilir. Su yerine alkol veya sirke kullanılmamalıdır.

Ateş terlemeyi ve sıvı kaybını artırdığından bebekler sık sık emzirilmeli, çocukların yeterli sıvı alımı sağlanmalıdır. Ateşli çocuklar iştahsız olabileceklerinden sıvı gıdalar tercih edilmeli; az az ve sık sık beslenmelidirler.

Ne Zaman Doktora Başvurmalıyım?

Çocuğunuz üç aylıktan küçükse, ateşi 40 ⁰C’ nin üzerindeyse, çok halsiz ve hasta görünümde ise, aşırı huzursuz veya uykuya aşırı meyilliyse, hiçbir şey yiyip içmiyorsa, başka belirtisi olmayan çocuğun ateşi 24 saatten uzun süredir devam ediyorsa, ateşle ilişkili olabilecek başka şikayetleri olan çocuğun ateşi 2-3 gün içinde düşmemişse, hastalık bulguları ve ateş şiddeti giderek artıyorsa, ateşi düşürmekte zorlanılıyorsa, ateşli çocukta yeni bir döküntü ortaya çıkmışsa, çocuk ateşli havale geçirmişse, bilinen bir bağışıklık sistemi hastalığı veya kronik hastalığı varsa, çocuğun tekrarlayan ateşli dönemleri oluyorsa mutlaka çocuk doktoru tarafından muayene edilmelidir.

Ateşli Çocuğun Tedavisi Nedir?

Ateşli çocuğun tedavisi ateşe neden olan hastalığa göre değişmektedir. Bazı hastalıklarda lüzum halinde ateşin düşürülmesi dışında tedavi gerekmez. Ateş düşürücü ilaçlar hastalığı iyileştiren ilaçlar değil, çocuğu rahatlatan ilaçlardır.